Tekst

In 1923 was het gedaan met de rust op het Buitenhof, tot dan toe een rustig plein. Een stedenbouwkundig plan van de architect Hendrik Berlage uit 1922 voorzag onder meer in de aanleg van een brede verkeersweg langs de Hofvijver. Hiervoor moest de vijver worden versmald en moesten huizen worden afgebroken. Ter nagedachtenis aan deze stedenbouwkundige ingreep en ter ere van het zilveren regeringsjubileum (1898-1923) van koningin Wilhelmina werd een gedenkteken opgericht: een zuil met tekst, bekroond met een goudkleurige bol.

Het gedenkteken uit 1924 staat aan de rand van de Hofvijver, bijna in het midden op de korte kant (zijde Buitenhof). Het ontwerp met de bakstenen, het tegeltableau en de natuurstenen hoeken is karakteristiek voor architect Berlage, die voor de totstandkoming ervan nauw samenwerkte met beeldhouwer Bon Ingen Housz. Op het wapenschild boven de tekst prijkt een ooievaar, hét symbool van de stad Den Haag.

‘Met den aanleg van dezen verkeersweg werd een begin gemaakt in 1923 het jaar waarin blijde werd herdacht de 25-jarige regeering van Koningin Wilhelmina’.

Berlage wordt beschouwd als een belangrijke vernieuwer op het gebied van stedenbouw en architectuur in Nederland aan het begin van de 20e eeuw. Hij bouwde ‘eerlijk’; hij maakte de constructie zichtbaar en verwierp verhullende ornamentiek. Baksteen had zijn voorliefde. Natuursteen paste hij alleen toe om de structuur en de functie van een gebouw te accentueren. Verder streefde Berlage naar samenwerking tussen de verschillende kunstdisciplines. Hierdoor ontstonden ‘Gesamtkunstwerken’, waarin bouw-, schilder- en beeldhouwkunst elkaar aanvullen. De bouwkunst bleef echter de dominante factor. Een voorbeeld is de Nieuwe Koopmansbeurs (1903) aan het Damrak in Amsterdam, bekend als de Beurs van Berlage. Berlage heeft zijn woonplaats Den Haag veel bouwwerken nagelaten, zoals het Gemeentemuseum.