Tekst

Aangebracht op een rond, bakstenen gasregulateurshuisje op het Tesselseplein werd het monument door burgemeester mr. F.M.A. Schokking op 30 augustus 1952 onthuld. ‘Reliëf slachtoffers 40-45’ herinnert aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder aan de gebeurtenissen in Duindorp.
Een aantal Duindorpers, verenigd in een herdenkingscomité, nam het initiatief voor het gedenkteken. De Haagse beeldhouwer Theo van der Nahmer kreeg de opdracht en ontwierp drie reliëfs van chamotteklei.

Op het eerste reliëf heeft Van der Nahmer een Scheveningse weergegeven, die traag voortgaat, het hoofd gebogen. Hiermee verbeeldde de kunstenaar de verdrijving van circa 10.000 bewoners uit Duindorp in de periode 1943-1944. De Duitse bezetters ontruimden Duindorp voor de aanleg van de ‘Atlantikwall’. De bezetting is op het tweede reliëf uitgebeeld. Voor die periode staan een man en een vrouw symbool. Zij komen de zware tijd samen door, rug aan rug.

Het laatste reliëf laat een trotse Scheveningse zien. Met opgeheven hoofd, tas in de hand en met ferme tred terugkerend naar Duindorp. Dat gebeurde echter niet kort na de bevrijding in mei 1945, maar pas vanaf december 1946. Tot die tijd was de wijk namelijk gevangenkamp voor 5700 NSB-ers en andere (vermeend) foute Nederlanders.
‘Reliëf slachtoffers 40-45’ is een vroeg werk van Van der Nahmer. Ingetogen en minder frivool dan veel van zijn latere beelden, zoals Eline Vere (1958), die hij opzette in was. Natuurlijk, hij liet de vormgeving aansluiten bij de tragiek van de oorlog. Maar de ingehouden, statische vormbehandeling hangt zeker ook samen met de chamotteklei. Over klei ofwel keramiek en steen zegt de beeldhouwer in het blad Pulchri van oktober 1982: ‘Steen is duur en kwetsbaar. Keramiek is ook kostbaar en bovendien kan ik mij er niet in uitleven. Met die wasmethode kon ik opeens alles maken wat ik wilde’.