Tekst

Wie wil er nou geen echte Escher aan zijn muur? Het Vrijzinnig-Christelijk Lyceum (VCL) in Den Haag bezit zelfs een van de weinige, monumentale buitenkunstwerken van deze wereldberoemde kunstenaar. Voor iedereen 24/7 te zien. Er komen zelfs veel mensen uit het buitenland speciaal naar kijken. Eschers ingenieuze reliëf met paarden bekleedt sinds 1961 de gevel van de toneeluitbouw van de Aula. Destijds kreeg de in 1929 opgerichte school een nieuw gebouw. Architect H.V. Gerretsen gaf de bevriende kunstenaar Escher in 1959 de opdracht voor een kunstwerk aan de buitengevel.

Iedereen kent Eschers duizelingwekkende patronen waarin huizen transformeren tot kubussen om vervolgens als vogels te eindigen. Hoewel hij in het begin nog realistische landschappen maakte, ging hij zich steeds meer bezighouden met vlakverdeling. Geïnspireerd door de Moorse architectuur in Zuid-Spanje en 17 systemen van vlakvulling van de Hongaarse wetenschapper George Pólya tekende hij honderden beeldvullende patronen vol spiegelingen en symmetrie. Cruciaal verschil: waar wiskundige en Moorse patronen totaal abstract zijn, bevolken de tekeningen van Escher juist mensen en dieren.

Het reliëf voor het VCL is opgebouwd uit 82 vierkante platen schokbeton. Samen vormen ze een gespiegeld reliëf met gevleugelde paarden. Een motief afkomstig uit de Griekse mythologie. Pegasus is zoon van Medusa en zeegod Poseidon en droeg de bliksemschichten van oppergod Zeus. Doordat de platen in twee lagen met verschillende kleuren zijn vervaardigd – de onderste laag is diepgrijs, de bovenste licht beige – steken de paarden mooi tegen elkaar af.

Toen het VCL opnieuw aan uitbreiding toe was, is nauwkeurig onderzocht hoe dit belangrijke kunstwerk van Escher behouden kon blijven. Architectenbureau Atelier PRO heeft een ontwerp gemaakt voor nieuwbouw waarin de toneeluitbouw is teruggekeerd. Voor de sloop is het reliëf eind 2016 plaat voor plaat gedemonteerd. Toen de nieuwbouw eind 2018 klaar was, verhuisden de leerlingen als eersten. De gerestaureerde paardjes van Escher volgden in januari daarna.

Meer weten over de herplaatsing van Pegasus bij het VCL? Luister dan naar de Podcast Den Haag, thuisstad van M.C. Escher, 16 juni 2023, vanaf minuut 20.