Tekst

‘Velen vielen – zo weerloos – als halmen voor de zeis – enkelen stonden – en zongen – zongen een oude wijs – de oude wijs – van vrijheid – die trilt in elk levend hart.’

Verwijzend naar vrijheid, leven en dood herdenkt dit gedicht van Maurits Mok de 663 personen in dienst van de PTT die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Het gedicht staat op de sokkel van het monument dat voor hen werd opgericht en dat op 4 mei 1950 werd onthuld door de toenmalige directeur-generaal van de PTT.

Aanvankelijk stond het gedenkteken aan het begin van de Zeestraat, bij de vestiging van het hoofdbestuursgebouw van de PTT. Toen dit gebouw echter in 1993 werd verkocht aan het Institute of Social Studies, verhuisde de sculptuur van de beroemde Amsterdamse beeldhouwer Hildo Krop naar het Nassauplein. Krop was één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Amsterdamse School (1916-1926). Daarom is zijn naam vooral verbonden met de hoofdstad. Maar in het hele land staan zijn beeldhouwwerken.

Zoals veel van zijn werk, heeft het rijzige gedenkteken een grote symbolische zeggingskracht. Op een flinke rechthoekige sokkel is een kleinere tussensokkel geplaatst met daarop een plaat en een zuil. Op de plaat liggen, aan weerszijden van de zuil, een man en een vrouw. Evenals de gemaaide halmen tussen hen in symboliseren zij de gevallenen. In het kapiteel, dat de zuil bekroont, heeft Krop met St. Joris en de draak de zegeviering van het goede op het kwade weergegeven. De man bovenop is de personificatie van de herrijzenis. Daarnaast belichaamt de fiere, sterke man ook de onverzettelijkheid waarmee de vrijheid was bevochten. Hij oogt evenwichtig, krachtig en zonder valse pretenties: een gewone man uit het volk. Vooral deze figuur is typerend voor de sociaal geladen beeldhouwkunst van Krop.