Tekst

Al snel nadat de Scheveningse strafgevangenis door de Duitsers in gebruik was genomen om Nederlanders op te sluiten die zich tegen de bezetter verzetten, kreeg het in de volksmond de cynische bijnaam ‘Oranjehotel’. Toen majoor E.P. Weber daar kort na de bevrijding nog zoveel herinneringen aan gevangen aantrof, besloot hij er een herdenkingsplaats van te maken. Hij nam het initiatief voor het Comité Oranjehotel dat ervoor zorgde dat de Dodencel (cel nr. 601) op 5 oktober 1946 tot monument werd gewijd. Drie jaar later werd het poortje waardoor de gevangenen naar de Waalsdorpervlakte werden geleid ter executie, onderdeel van het monument. Op de muur aan de Van Alkemadelaan is naast het poortje een bronzen gedenkplaat aangebracht met een tekst van oud-gevangene Antonie Donker.

Een derde en laatste deel van het herdenkingsmonument is op 16 september 1950 onthuld door koningin Juliana: een ongeveer 3 meter hoog reliëf in de buitenmuur van de gevangenis aan de zijde van de Stevinstraat. Dit reliëf heeft de beroemde Vlaamse, in Voorburg wonende beeldhouwer Albert Termote uitgevoerd naar ontwerp van architect Dirk Roosenburg. Het toont geketende figuren rond een Oranjeboom zonder kroon. De gevangenen staan binnen een afrastering van prikkeldraad met om hun benen kronkelende slangen. Links en rechts van de boom zijn de woorden ‘zij waren eensgezind’ gebeiteld.

De beeldsymboliek van de plaat is duidelijk. De boom staat voor het onttroonde Koninklijk Huis. De gevangen mannen en vrouwen klampen zich eraan vast. De slangen rond hun benen symboliseren de bezetter. Is er nog een weg naar de vrijheid die wij zo eensgezind bevochten, lijken de gevangenen zich af te vragen. Termote heeft hun verdriet en angst ingetogen weergegeven. Zo uitbundig, barok en vol van dramatiek als hij zijn andere sculpturen doorgaans wist te vormen, zo gepast heeft hij in de gedenkplaat ‘Oranjehotel’ de gedragen berusting verbeeld.