Tekst

Zittend, in gedachten verzonken, de rechterhand met potlood bij het hoofd dat iets naar voren neigt, in de linkerhand enkele vellen papier. Met deze klassieke houding voor een intellectueel schoot de Franse beeldhouwer Frédéric Hexamer voor het beeld van de filosoof Baruch de Spinoza in de roos. Hij won de internationale wedstrijd die in 1875 onder beeldhouwers was uitgeschreven en mocht aan het werk. En dat terwijl het speciaal samengestelde comité behoorlijk kritisch was geweest. In een eerdere inzendingronde werden alle zestien ingediende ontwerpen afgekeurd.
Het idee voor de oprichting van een eerbetoon aan de wereldberoemde wijsgeer kwam van J. van Vloten. In zijn monografie over Spinoza (1871) pleitte hij voor een standbeeld. Bijna tien jaar later meldde het organiserend comité dat de plaatsing van het beeld voor Spinoza aanstaande was. Er volgden tal van negatieve reacties. In sommige kringen werden de ‘moderne’ opvattingen van de filosoof als godslasterlijk gezien. Toch stroomde er voor het bronzen standbeeld veel geld binnen. Zo veel dat er ook nog een kostbaar voetstuk van gepolijst rood graniet gemaakt kon worden. In 1880 werd het beeld onthuld, vlakbij het Haagse woonhuis van de wijsgeer.
Spinoza vertrok in 1661 vanuit Amsterdam richting Den Haag. Aangezien hij in de loop van de jaren vijftig van de 17e eeuw steeds vaker openlijk kritiek had op de dogma’s van zijn geloof, werd hij uit de joodse gemeenschap gezet. Spinoza woonde achtereenvolgens in Rijnsburg, Voorburg en Den Haag. Zijn huis in Rijnsburg is nu het Spinozamuseum. In zijn Haagse huis aan de Paviljoensgracht 72-74 voltooide hij zijn beroemde ‘Ethica’. In dit woonhuis, tevens het huis waarin hij stierf, is tegenwoordig de ‘Vereniging het Spinozahuis’ gevestigd. Schuin ertegenover staat sinds 1957 in de middenberm het standbeeld van de wijsgeer. Het graf van Spinoza bevindt zich bij de Nieuwe Kerk.